ช่วงต้นปีแบบนี้องค์กรระดับโลกหลายแห่งเผยแพร่ผลการวิเคราะห์และคาดการณ์ความเสี่ยงที่องค์กรทั่วโลกกำลังเผชิญอยู่ในปีแต่ละหรือในอนาคตที่ถูกคาดการณ์ทั้งในระยะสั้นและระยะยาว ข้อสังเกตที่พบจากรายงานต่างๆเหล่านี้เป็นประโยชน์อย่างยิ่งต่อองค์กรที่กำลังจัดทำแผนบริหารความเสี่ยง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกระบวนการของ Risk Performance ที่จำเป็นต้องระบุความเสี่ยง (Identify Risks) ให้สอดคล้องกับวัตถุประสงค์และเป้าหมายเชิงกลยุทธ์ของแต่ละองค์กร ครั้งนี้จึงเป็นการวิเคราะห์ข้อมูลจากรายงานความเสี่ยงที่ถูกเผยแพร่โดยองค์กรระดับโลกในธีมของ “Global Risks 2024” จากรายงาน 5 ฉบับที่มีการเผยแพร่โดยองค์กรระดับโลก พร้อมเชื่อมโยงกับบริบทของอุดมศึกษาซึ่งเป็นหนึ่งในองค์กรที่ขณะนี้ได้รับผลกระทบจากการพลิกโฉม (Disruption) ทั้งทางด้านเทคโนโลยี สิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจ สังคม นโยบาย กฎระเบียบใหม่ๆ และพฤติกรรมของมนุษย์ที่เปลี่ยนแปลงไป แต่ดูเหมือนว่าเป็นองค์กรที่ขยับหรือปรับตัวได้ช้าจนไม่สามารถก้าวทันการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น โดยรายงานทั้ง 5 ฉบับประกอบด้วย
สรุปผลการคาดการณ์ความเสี่ยงที่โลกเผชิญอยู่ในปี 2024 และอนาคตมีอะไรบ้าง
เริ่มกันที่รายงานแรกที่เป็นสารสนเทศอ้างอิงให้แก่องค์กรต่างๆทั่วโลกอย่าง รายงานความเสี่ยงโลกประจำปี 2567 (Global Risks Report 2024) โดย World Economic Forum (WEF) ที่กล่าวถึงการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยี ความไม่แน่นอนทางเศรษฐกิจ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ และความขัดแย้งเน้นบทบาทของการสำรวจการรับรู้ความเสี่ยงทั่วโลกและข้อมูลเชิงลึกจากผู้เชี่ยวชาญระบุความเสี่ยงด้านสิ่งแวดล้อม การแบ่งขั้วทางสังคม ความไม่แน่นอนทางเศรษฐกิจ ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี และพลวัตทางภูมิรัฐศาสตร์เป็นข้อกังวลหลัก และเน้นย้ำถึงความจำเป็นในการร่วมมือและกลยุทธ์ในท้องถิ่นเพื่อจัดการกับความเสี่ยงระดับโลก
รายงานฉบับที่สอง คือ 2024 Risk in Focus Survey Results โดย The Internal Audit Foundation (IIA) คือ การสรุปผลการสำรวจความเสี่ยงจากมุมมองของผู้เชี่ยวชาญด้านการตรวจสอบภายในทั่วซึ่งระบุถึงความเสี่ยงในปัจจุบันและความเสี่ยงที่เกิดขึ้นใหม่ โดยระบุความเสี่ยงระดับโลกสามอันดับแรก ได้แก่ ความปลอดภัยทางไซเบอร์ ทุนมนุษย์ และความต่อเนื่องทางธุรกิจ และคาดการณ์ความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นในปี 2024 เป็นต้นไป ได้แก่ การหยุดชะงักทางดิจิทัลและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
ฉบับที่สาม คือ Allianz Risk Barometer 2024 โดย Allianz Commercial รวมความคิดเห็นจากผู้ตอบแบบสอบถาม 3,069 รายจากอุตสาหกรรมต่างๆแสดงรายการความเสี่ยงระดับโลกที่สำคัญ ได้แก่ เหตุการณ์ทางไซเบอร์ การหยุดชะงักทางธุรกิจ ภัยพิบัติทางธรรมชาติ และการเปลี่ยนแปลงในกฎหมายและกฎระเบียบ นอกจากนี้ยังให้ความสำคัญเกี่ยวกับความเสี่ยงด้าน ESG Environmental (สิ่งแวดล้อม) Social (สังคม) และ Governance (ธรรมาภิบาล) การล้มละลาย การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ความเสี่ยงทางการเมือง การพัฒนาตลาด และการขาดแคลนแรงงานที่มีทักษะ โดยเน้นย้ำให้องค์กรทั่วโลกให้ความสำคัญของเหตุการณ์ทางไซเบอร์ (Cyber Incidents) ว่าเป็นความเสี่ยงอันดับต้นๆ ของโลกที่ต้องวางแผนรับมือ โดยในปีนี้ได้เพิ่มผลสำรวจความเสี่ยงในประเทศไทยซึ่งเป็นปีแรกที่มีการเผยแพร่ข้อมูลในรายงานอีกด้วย
ต่อมาเป็นรายงาน Risk Trends in 2024 and Beyond โดย MNP Internal Audit Services กล่าวถึง ความสัมพันธ์ที่เกี่ยวโยงกันของความเสี่ยงในมิติต่างๆรวมถึงการโจมตีทางไซเบอร์ การใช้ปัญญประดิษฐ์ (AI) ในทางที่ผิด และข้อกังวลด้านความเป็นส่วนตัว การเปลี่ยนแปลงในกฎหมายและความจำเป็นในการบริหารความเสี่ยงที่ครอบคลุมในมิติต่างๆ การปรับตัวให้เข้ากับกฎระเบียบด้าน ESG และความท้าทายของการเปลี่ยนแปลงทางดิจิทัล ครอบคลุมหัวข้อต่างๆ เช่น การเปลี่ยนแปลงบุคลากร การประกันภัย ภาวะเศรษฐกิจ และความต้องการบริการเทคโนโลยีจากบุคคลที่สาม (Third Party) ที่เพิ่มขึ้น
และฉบับสุดท้าย คือ 4Q23 Emerging Risks Report โดย Gartner กล่าวถึง มุ่งเน้นไปที่ความเสี่ยงต่างๆ รวมถึงความเสี่ยงจากการกระจุกตัวของคลาวด์ โดยมีลักษณะเฉพาะคือการพึ่งพาผู้ให้บริการคลาวด์รายใดรายหนึ่ง และความกังวลด้านความต่อเนื่องทางธุรกิจที่เพิ่มขึ้นเนื่องจากการหยุดชะงักที่อาจเกิดขึ้น กล่าวถึงผลกระทบของการตรวจสอบตามกฎระเบียบ ตัวเลือกผู้จำหน่ายที่จำกัด และการเข้าถึงไมโครโปรเซสเซอร์ขั้นสูงเน้นย้ำถึงผลกระทบจากการล็อคอินและอิทธิพลที่มีต่ออนาคตเทคโนโลยีขององค์กร โดยความเสี่ยงอุบัติใหม่ (Emerging Risk) ที่อยู่ในอันดับต้นยังคงไม่พ้นประเด็นของผลกระทบจากสภาพอากาศที่ร้อนขึ้น วิกฤติการณ์ทางเศรษฐกิจและการเงิน การเปลี่ยนแปลงเงื่อนไขทางการเมืองและภูมิรัฐศาสตร์ และการเปลี่ยนแปลงด้านตลาดแรงงานและกำลังคนในองค์กร
ความเสี่ยงจากการคาดการณ์ทั่วโลกแผ่ขยายมายัง Landscape ของอุดมศึกษาอย่างไรบ้าง
คงปฏิเสธไม่ได้ว่าโลกในทุกวันนี้ถูกเชื่อมโยงกันอย่างไร้พรมแดนด้วยเทคโนโลยีและนวัตกรรมการสื่อสารที่สะดวกรวดเร็ว พร้อมกับอัตราเร่งขององค์กรต่างๆทั่วโลกที่เพิ่มขึ้นอย่างทวีคูณด้วยพลังของปัญญาประดิษฐ์ (AI) ที่ถูกกล่าวถึงในทุกอุตสาหกรรมในปี 2023 ที่ผ่านมา ขยายต่อมาในปีนี้และอนาคต เห็นได้ชัดว่าในบริบทของมหาวิทยาลัยได้รับผลกระทบอย่างยิ่งทั้งในเชิงบวกและเชิงลบ นอกจากนี้ผลการศึกษาของ Arthur D. Little, 2023 ในรายงาน The Future of Higher Education Report ยังแนะนำให้ผู้นำในมหาวิทยาลัยตระหนักและเตรียมรับมือกับการปรับตัวกับโลกที่กำลังเปลี่ยนแปลง การจัดการกับสภาพแวดล้อมของการเรียนรู้และการวิจัยแห่งอนาคตซึ่งเป็นมีผลต่อความอยู่รอดของมหาวิทยาลัย เนื่องจากเป็นพันธกิจหลักของมหาวิทยาลัยที่ส่งมอบคุณค่าทางวิชาการ แหล่งรายได้ และการพัฒนาประเทศ โดยเมื่อทำการวิเคราะห์ผลการคาดการณ์ของรายงานความเสี่ยงระดับโลกทั้ง 5 ฉบับข้างต้นแล้ว พอที่จะสรุปประเด็นความเสี่ยงสำคัญของมหาวิทยาลัยที่ผู้บริหาร คณาจารย์ บุคลากร และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียของมหาวิทยาลัยควรทำความเข้าใจและวางแนวทางในการบริหารความเสี่ยง ซึ่งสามารถแบ่งออกได้เป็น 7 ประเด็นความเสี่ยง ซึ่งมีรายละเอียดดังต่อไปนี้
7 ความเสี่ยงของมหาวิทยาลัย : ผลวิเคราะห์จาก “Global Risk Report 2024”
1. ความเสี่ยงทางเทคโนโลยีที่กำลังเกิดขึ้น (Emerging Technologies): สถาบันการศึกษาในระดับสูงควรตระหนักถึงการพัฒนาทางเทคโนโลยีอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะในด้าน AI และการเปลี่ยนแปลงทางดิจิทัล ความเสี่ยงที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ ภัยคุกคามด้านความปลอดภัยไซเบอร์ การรั่วไหลของข้อมูล และความท้าทายในการติดตามการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีอย่างรวดเร็ว
2. ความปลอดภัยไซเบอร์ (Cybersecurity) ด้วยการพึ่งพาแพลตฟอร์มดิจิทัลที่เพิ่มขึ้น ความปลอดภัยไซเบอร์ยังคงเป็นปัญหาสำคัญ สถาบันต้องเสริมสร้างการป้องกันต่อการโจมตีไซเบอร์ แรนซัมแวร์ และภัยคุกคามดิจิทัลอื่นๆ เพื่อปกป้องข้อมูลที่ละเอียดอ่อนและรับประกันการบริการการศึกษาที่ไม่มีการขัดจังหวะ
3. ความเสี่ยงด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศและสิ่งแวดล้อม (Climate Change and Environment) มหาวิทยาลัยและวิทยาลัยต้องพิจารณาถึงผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศต่อการดำเนินงานและโครงสร้างพื้นฐานของพวกเขา ซึ่งรวมถึงการเตรียมพร้อมสำหรับเหตุการณ์สภาพอากาศที่รุนแรงและการรวมความยั่งยืนและความต่อเนื่องในการดำเนินงาน
4. การปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลงของกฎหมายและระเบียบ (Adaptation to Legislation and Regulation Changes) กฎระเบียบใหม่ๆ โดยเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับความเป็นส่วนตัวและการป้องกันข้อมูล จะส่งผลต่อวิธีการที่สถาบันจัดการและรักษาข้อมูลของนักศึกษาและพนักงาน การปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้เป็นสิ่งสำคัญเพื่อความสอดคล้องและการรักษาความไว้วางใจ หรือข้อตกลงใหม่ๆที่เป็นระเบียบของการศึกษา การวิจัย หรือความร่วมมือที่มหาวิทยาลัยต้องเปิดเผยข้อมูลหรือส่งเสริมความเท่าเทียมที่มีความเป็นสากลมากยิ่งขึ้น
5. การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและเศรษฐกิจ (Societal and Economic Changes) มหาวิทยาลัยควรเตรียมพร้อมเพื่อรับมือกับความแตกต่างของความคิดทางสังคม การถดถอยทางเศรษฐกิจ และการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างและพฤติกรรมของประชากร ซึ่งรวมถึงการตอบสนองต่อความต้องการ ความคาดหวังของนิสิตนักศึกษาที่หลากหลายและการปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลงของตลาดแรงงาน และความเห็นต่อการศึกษาในระดับอุดมศึกษาที่แตกต่างไปจากเดิม
6. ความท้าทายด้านโลกาภิวัตน์และความเปลี่ยนแปลงทางภูมิรัฐศาสตร์ (Globalization and Geopolitical Challenges) ในขณะที่ความตึงเครียดทางภูมิรัฐศาสตร์เพิ่มขึ้นในภูมิภาคต่างๆทั่วโลก มหาวิทยาลัยต้องเตรียมพร้อมสำหรับผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นต่อความร่วมมือระหว่างประเทศ เช่น การเคลื่อนย้ายนิสิตนักศึกษา/อาจารย์ และการระดมทุนวิจัย เป็นต้น
7. การขาดแคลนแรงงานที่มีทักษะ (Skilled Workforce Shortages) มหาวิทยาลัยมีบทบาทสำคัญในการแก้ไขปัญหาการขาดแคลนแรงงานที่มีทักษะ แต่สิ่งที่พบคือมหาวิทยาลัยอาจเผชิญความเสี่ยงกับการขาดแคลนแรงงานที่จะเข้ามาร่วมทำงานในมหาวิทยาลัย ไม่ว่าจะเป็น อาจารย์ นักวิจัย หรือบุคลากรสนับสนุนที่มีทักษะสูง เนื่องจากสภาพการแข่งขันในตลาดแรงงานของคนเก่ง ค่าตอบแทน สวัสดิการ ระบบการทำงานที่ไม่รองรับพฤติกรรมการทำงานของคนยุคใหม่
ทั้ง 7 ความเสี่ยงนี้ น่าจะเป็นประโยชน์อย่างยิ่งกับมหาวิทยาลัยที่กำลังอยู่ระหว่างจัดทำแผนบริหารความเสี่ยงหรือที่ทำไว้อยู่แล้วก่อนหน้าอาจนำมาทบทวนเพื่อปรับปรุงได้ตามบริบทอุดมศึกษาที่เปลี่ยนแปลงไป เพราะการเชื่อมโยงกับบริบทอื่นๆประกอบด้วยย่อมเป็นการวิเคราะห์ความเสี่ยงในมุม “Outside-In” จะเป็นอีกเทคนิคหนึ่งที่สามารถนำมาใช้ระบุความเสี่ยงขององค์กรได้แม่นยำขึ้น และไม่ได้วิเคราะห์ความเสี่ยงจากมุมภายในมหาวิทยาลัยอย่างเดียวเท่านั้น เพราะโลกของอุดมศึกษาในทุกวันนี้จำเป็นต้องเชื่อมโยงกับสิ่งต่างๆอย่างถ้วนทั่วทั้งในเชิงการบริหารความเสี่ยงและการขับเคลื่อนพันธกิจของมหาวิทยาลัยให้บรรลุเป้าหมายภายใต้สถานการณ์ที่ท้าทายและคาดเดาอะไรได้ไม่ง่ายเช่นในอดีตที่ผ่านมา
เอกสารอ้างอิง
Allianz Risk Barometer 2024. (2024). In https://commercial.allianz.com/news-and-insights/reports/allianz-risk-barometer.html. Allianz.
Global Risks Report 2024. (2024). In https://www3.weforum.org/docs/WEF_The_Global_Risks_Report_2024.pdf. World Economic Forum.
Risk in Focus 2024 Global Summary. (2023). In https://www.theiia.org/globalassets/site/foundation/latest-research-and-products/risk-in-focus/risk-in-focus-survey-results-global-summary-2024.pdf. The Internal Audit Foundation.
Risk Trends in 2024 and Beyond. (2023). In https://www.mnp.ca/en/insights/directory/risk-trends-in-2024-and-beyond.
Unlock 4Q23 Emerging Risk Report. (2023). Retrieved January 23, 2024, from https://www.gartner.com/en/audit-risk/trends/top-emerging-risk-trends-for-erm-leaders
ภาพประกอบ
OpenAI. (2023). ChatGPT-4 (Mar 14 version) [Large multimodal model]. https://chat.openai.com/